Όσον αφορά τον προσδιορισμό της γεωγραφικής ζώνης όπου θα γίνει η εκτίμηση της τρωτότητας, η διεπιστημονική ομάδα έργου σε συνεργασία με την Συμβουλευτική Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα πως για να εκτιμηθούν επαρκώς οι πιέσεις που επιφέρει η κλιματική αλλαγή στους αρχαιολογικούς χώρους τόσο σε επιστημονικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο απαιτούνται τρεις ζώνες ανάλυσης.

• Ζώνη 1, η οποία αντιστοιχεί στην κηρυγμένη Ζώνη προστασίας Β’. Έχει χαρακτήρα περιφερειακής προστασίας όπου επιβάλλονται ειδικοί περιορισμοί στη δόμηση, στα μορφολογικά στοιχεία των κτιρίων και γενικά των κατασκευών κ.λπ. Η ανάλυση στη Ζώνη 1 στοχεύει στην ανάδειξη των κινδύνων εντός των ορίων του αρχαιολογικού χώρου και είναι ιδιαίτερης σημασίας για τους υπεύθυνους διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων.

• Ζώνη 2, η οποία αντιστοιχεί στην ευρύτερη περιοχή του αρχαιολογικού χώρο, προκύπτει από την ανάλυση των φυσικογεωγραφικών χαρακτηριστικών μιας εκτεταμένης ζώνης γύρω από τον αυτόν και θεωρείται πως αποτελεί πηγή κινδύνων για τον αρχαιολογικό χώρο. Κατά συνέπεια η ανάλυση της Ζώνης 2 στοχεύει στην ανάδειξη των κινδύνων στην γειτνιάζουσα περιοχή που επηρεάζει τόσο το τουριστικό προϊόν όσο και τον αρχαιολογικό χώρο.

• Ζώνη 3, η οποία αντιστοιχεί στα διοικητικά όρια του δήμου στον οποίο ανήκει ο αρχαιολογικός χώρος. Η ανάλυση στη Ζώνη 3 στοχεύει στην ανάδειξη των κινδύνων που καλείται να αντιμετωπίσει ο αρμόδιος δήμος εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής σε συνδυασμό με τις πιέσεις λόγω επισκεπτών/τουριστών που προσελκύει ο αρχαιολογικός χώρος. Είναι ιδιαίτερης σημασίας για τους αρμόδιους φορείς της τοπικής και περιφερειακής διοίκησης.

Ενδεικτικά για τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών αποτυπώνονται οι τρεις ζώνες ανάλυσης στην παρακάτω εικόνα. Με μπλε χρώμα αποτυπώνεται η Ζώνη 3, με πορτοκαλί η Ζώνη 2 και με κόκκινο η Ζώνη 1. Για το σύνολο των περιοχών μελέτης τα όρια των ζωνών ανάλυσης διατίθενται στο αποθετήριο και στο πολυκριτηριακό εργαλείο του έργου.

Το βασικό εργαλείο για την μελέτη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε οποιονδήποτε τομέα ενδιαφέροντος είναι οι εκτιμήσεις των κλιματικών μοντέλων για διάφορες κλιματικές παραμέτρους. Σε αναλογία με τα μοντέλα πρόγνωσης καιρού, τα κλιματικά μοντέλα είναι αριθμητικά μοντέλα, που επιλύουν συστήματα εξισώσεων, τα οποία προβλέπουν την κίνηση του ατμοσφαιρικού αέρα βάση των αρχών διατήρησης της ορμής, της μάζας, της ενέργειας και της υγρασίας. Γνωρίζοντας την αρχική κατάσταση της ατμόσφαιρας, μπορούμε να επιλύσουμε τις εξισώσεις και να εκτιμηθούν οι τιμές των μεταβλητών στο μέλλον. Σήμερα τα μοντέλα αυτά λαμβάνουν υπόψη τους διεργασίες που συμβαίνουν όχι μόνο στην ατμόσφαιρα αλλά και σε άλλα τμήματα του κλιματικού συστήματος όπως της επιφάνειας της ξηράς, των υδάτων, της βιόσφαιρας αλλά και των μεταξύ τους αλληλεπιδράσεων.

Οι συγκεντρώσεις των θερμοκηπικών αερίων συνεισφέρουν στην αλλαγή του κλίματος και είναι απαραίτητο να εκτιμηθούν οι μελλοντικές τους συγκεντρώσεις για μια κλιματική προσομοίωση. Αυτό γίνεται μέσω των σεναρίων εκπομπών, τα οποία εκτιμούν τις μελλοντικές συγκεντρώσεις των θερμοκηπικών αερίων βασιζόμενα σε διαφορετικές υποθέσεις για τις παραμέτρους που τις επηρεάζουν (οικονομική κατάσταση, φιλικότητα προς περιβάλλον, πληθυσμός κ.τ.λ.). Στην ουσία τα σενάρια εκπομπών καθορίζουν τις συγκεντρώσεις του CO₂ και των άλλων θερμοκηπικών αερίων ως συνάρτηση του χρόνου. Με τη χρήση των σεναρίων εκπομπών δεν εκτιμώνται μόνο οι ανθρωπογενείς εκπομπές για τις οποίες υπάρχει μια εγγενής αβεβαιότητα αλλά παραμετροποιούνται και οι αντιδράσεις του φυσικού περιβάλλοντος στην μελλοντική αύξηση. Πρόκειται για μια απλούστευση η οποία όμως, λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό επίπεδο γνώσεων και υπολογιστικής ικανότητας, αποτελεί μια ικανοποιητική λύση.

Τα πλέον ευρέως χρησιμοποιούμενα σενάρια είναι αυτά που τυποποιούνται και καθορίζονται από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC) που ιδρύθηκε το 1988 από τα Ηνωμένα Έθνη. Στο έργο CLIMASCAPE χρησιμοποιούνται τα σενάρια RCPs (Representative Concentration Pathways) Εν συντομία, ένα σενάριο RCP υποθέτει ποιά θα είναι η εξέλιξη των συγκεντρώσεων των θερμοκηπικών αερίων  κατά την διάρκεια του 21^ου αιώνα και έπειτα εκτιμά της μεταβολές στο ενεργειακό ισοζύγιο του συστήματος Γη-ατμόσφαιρα.

Στο έργο χρησιμοποιήθηκαν τα κλιματικά σενάρια RCP 2.6, RCP 4.5 και RCP 8.5 ως σενάρια πολύ χαμηλών εκπομπών, χαμηλών έως ήπιων εκπομπών και πολύ υψηλών εκπομπών αντίστοιχα. Συνοπτικά:

• Βάσει του σεναρίου πολύ χαμηλών εκπομπών (RCP 2.6) οι εκπομπές του CO2 παραμένουν σταθερές στις αρχές του 21^ου αιώνα και στη συνέχεια μειώνονται και γίνονται αρνητικές έως τα τέλη του αιώνα. Το σενάριο αυτό υποθέτει απότομη μείωση στη χρήση ορυκτών καυσίμων, αυξημένη χρήση καλλιεργήσιμων εκτάσεων για βιοκαύσιμα και μείωση των εκπομπών μεθανίου κατά 40%.
• Βάσει του σεναρίου χαμηλών έως ήπιων εκπομπών (RCP 4.5) παρατηρείται σχετικά περιορισμένη αύξηση των εκπομπών του CO2 έως τα μέσα του αιώνα, οι οποίες στη συνέχεια μειώνονται. Η κατανάλωση ενέργειας μειώνεται σημαντικά, παρατηρείται μεγάλης κλίμακας αναδάσωση και το μέγεθος της καλλιεργήσιμης γης μειώνεται λόγω αύξησης της απόδοσης των καλλιεργειών Επίσης εισάγονται αυστηρές πολιτικές για το κλίμα και οι εκπομπές μεθανίου παραμένουν σταθερές.
• Βάσει του σεναρίου πολύ υψηλών εκπομπών (RCP 8.5) οι εκπομπές του CO2 το 2100 θα είναι τρεις φορές υψηλότερες από τις σημερινές και επιπλέον εκτιμάται μεγάλη αύξηση των εκπομπών μεθανίου. Η κατανάλωση ενέργειας θα αυξηθεί περαιτέρω και θα προέρχεται κυρίως μέσω της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Η εισαγωγή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα θα είναι περιορισμένη, όπως και η εφαρμογή πολιτικών για το κλίμα.

Στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, η έκθεση σχετίζεται με τη «φύση και τον βαθμό στον οποίο ένα σύστημα εκτίθεται σε σημαντικές κλιματικές μεταβολές» (IPCC, 2001). Η έννοια της έκθεσης συνδέεται άμεσα με τις κλιματικές παραμέτρους, δηλαδή τον χαρακτήρα, το μέγεθος και τον ρυθμό αλλαγής του κλίματος.

Ως τυπικοί παράγοντες έκθεσης θεωρούνται η θερμοκρασία, η βροχόπτωση, η υγρασία και ο άνεμος, καθώς και ακραία γεγονότα που σχετίζονται με αυτές τις παραμέτρους όπως ισχυρή βροχόπτωση, ακραίες θερμοκρασίες, ξηρασία κ.α.. Αλλαγές σε αυτές τις παραμέτρους μπορούν να ασκήσουν σημαντική πρόσθετη πίεση στα φυσικά συστήματα (π.χ. συμβάντα έντονης βροχής, αύξηση της θερμοκρασίας, μετατόπιση της μέγιστης βροχόπτωσης από τον Ιούνιο έως τον Μάιο).

Η μεθοδολογία υπολογισμού της έκθεσης στα πλαίσια του έργου περιέλαβε τα παρακάτω βήματα:

1. Επιλογή κλιματικών παραμέτρων και δεικτών που συνδέονται με τους κινδύνους που εξετάζει το έργο
2. Στατιστική ανάλυση των επιλεγμένων κλιματικών παραμέτρων και δεικτών για την αποφυγή συσχετιζόμενων παραμέτρων.
3. Κατηγοριοποίηση του τελικού σετ κλιματικών παραμέτρων και δεικτών σε δέκα κατηγορίες
4. Τελική εκτίμηση της έκθεσης για κάθε κίνδυνο

Στη συνέχεια ακολουθεί η περιγραφή των τελικών παραμέτρων που επελέγησαν για την εκτίμηση της έκθεσης για κάθε κίνδυνο και συνοπτικά τα αποτελέσματα της μεθοδολογίας.

Πυρκαγιά

Για την εκτίμηση της έκθεσης στο κίνδυνο της πυρκαγιάς επιλέχθηκαν τέσσερεις κλιματικοί παράμετροι:

1. Μέση θερμοκρασία αέρα τη καλοκαιρινή περίοδο (◦C)
2. Μέση ταχύτητα ανέμου τη καλοκαιρινή περίοδο (m/s)
3. Μέση σχετική υγρασία τη καλοκαιρινή περίοδο (%)
4. Μέση εδαφική υγρασία τη καλοκαιρινή περίοδο (kg m-2)

Για την εκτίμηση του βαθμού έκθεσης λήφθηκαν υπόψη οι τιμές παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας. Το σύνολο των δεδομένων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό έκθεσης και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό έκθεσης. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των τεσσάρων παραμέτρων προστέθηκαν και το άθροισμα τους κανονικοποιήθηκε στο διάστημα 5 έως 50 ώστε να ομογενοποιηθούν τα αποτελέσματα της έκθεσης για όλους τους κινδύνους.

Πλημμύρα

Για την εκτίμηση της έκθεσης στο κίνδυνο της πλημμύρας επιλέχθηκαν τέσσερεις κλιματικοί παράμετροι:

1. Αριθμός ημερών πολύ υψηλής βροχόπτωσης
2. Συνολικό ύψος βροχής των εξαιρετικά υγρών ημερών (mm)
3. Μέγιστο ύψος βροχής σε διάστημα 5 ημερών (mm)
4. Μέση βροχόπτωση υγρών ημερών (mm/day)

Για την εκτίμηση του βαθμού έκθεσης λήφθηκαν υπόψη οι τιμές παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας. Το σύνολο των δεδομένων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό έκθεσης και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό έκθεσης. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των τεσσάρων παραμέτρων προστέθηκαν και το άθροισμα τους κανονικοποιήθηκε στο διάστημα 5 έως 50 ώστε να ομογενοποιηθούν τα αποτελέσματα της έκθεσης για όλους τους κινδύνους.

Ξηρασία

Για την εκτίμηση της έκθεσης στο κίνδυνο της ξηρασίας επιλέχθηκαν πέντε κλιματικοί παράμετροι:

1. Δείκτης ξηρασίας
2. Έλλειμμα υγρασίας
3. Μέση θερμοκρασία αέρα τη καλοκαιρινή περίοδο (◦C)
4. Μέση ετήσια βροχόπτωση (mm)
5. Μέση ετήσια εδαφική υγρασία (kg/m²)

Για την εκτίμηση του βαθμού έκθεσης λήφθηκαν υπόψη οι τιμές παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας. Το σύνολο των δεδομένων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό έκθεσης και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό έκθεσης. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των πέντε παραμέτρων προστέθηκαν.

Καύσωνας

Για την εκτίμηση της έκθεσης στο κίνδυνο του καύσωνα επιλέχθηκαν πέντε κλιματικοί παράμετροι:

1. Μέση θερμοκρασία αέρα τη καλοκαιρινή περίοδο (◦C)
2. Μέση ταχύτητα ανέμου τη καλοκαιρινή περίοδο (m/s)
3. Αριθμός τροπικών νυχτών (Τmin>20◦C)
4. Αριθμός θερμών ημερών (Τmax>30◦C)
5. Μέση σχετική υγρασία τη καλοκαιρινή περίοδο (%)

Για την εκτίμηση του βαθμού έκθεσης λήφθηκαν υπόψη οι τιμές παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας. Το σύνολο των δεδομένων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό έκθεσης και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό έκθεσης. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των πέντε παραμέτρων προστέθηκαν.

Άνοδος της στάθμης της θάλασσας

Για τον κίνδυνο της ανόδου της στάθμης της θάλασσας ακολουθήθηκε διαφορετική προσέγγιση καθώς είναι αδύνατον να συσχετιστεί ο βαθμός της έκθεσης σε αυτό τον κίνδυνο με κλιματικές παραμέτρους ή κλιματικούς δείκτες. Κρίθηκε προτιμότερο να χρησιμοποιηθούν δεδομένα από τη παράκτια βάση δεδομένων για τη Μεσόγειο (Mediterranean coastal database (MCD)[1]) που δημιουργήθηκε για την εκτίμηση των επιπτώσεων της ανόδου της στάθμης της θάλασσας σε όλη τη Μεσόγειο. Η δομή των δεδομένων βασίζεται σε μια αναλυτική γραμμική αναπαράσταση της ακτής σε μικρά χωρικά τμήματα αξιολόγησης. Χρησιμοποιούνται πληροφορίες για τη μορφολογία των ακτών, τους ανθρώπινους οικισμούς και τα διοικητικά όρια, χωρίζοντας τις ακτές της Μεσογείου σε περίπου 12000 τμήματα ακτής (εκ των οποίων 3700 στην Ελλάδα). Η βάση δεδομένων περιέχει πληροφορίες για τις τρέχουσες συνθήκες και για τις μελλοντικές αλλαγές που είναι ουσιαστικοί μοχλοί για μελλοντικές επιπτώσεις, όπως τα ποσοστά ανόδου της στάθμης της θάλασσας και η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Για το έργο CLIMASCAPE  χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα της βάσης που προέρχονται από  περιοχικά κλιματικά μοντέλα για τα σενάρια RCP 2.6, 4.5 και 8.5. Τα δεδομένα αντιστοιχούν στη  μέση άνοδο της στάθμης της θάλασσας σε σχέση με το 1985-2005 (σε m) για ένα σενάριο υψηλής τήξης των πάγων.

Και σε αυτή τη περίπτωση για την εκτίμηση του βαθμού έκθεσης λήφθηκαν υπόψη η τιμή της μέσης ανόδου της στάθμης της θάλασσας σε όλα τα τμήματα των ακτών της χώρας. Το σύνολο των δεδομένων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή της παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστοι βαθμό έκθεσης και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό έκθεσης.

[1] Wolff C. et al. A Mediterranean coastal database for assessing the impacts of sea-level rise and associated hazards. Sci. Data 5:180044 doi: 10.1038/sdata.2018.44 (2018).

Η ευαισθησία ενός συστήματος στην κλιματική αλλαγή αντικατοπτρίζει τον «βαθμό στον οποίο ένα σύστημα επηρεάζεται, είτε δυσμενώς είτε ευεργετικά, από την κλιματική αλλαγή. Η επίδραση μπορεί να είναι άμεση (π.χ., μια αλλαγή στην απόδοση των καλλιεργειών σε απάντηση σε μια αλλαγή στη μέση τιμή, το εύρος ή τη μεταβλητότητα της θερμοκρασίας) ή έμμεση (π.χ. ζημίες που προκαλούνται από την αύξηση της συχνότητας των παράκτιων πλημμυρών λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας).

Η ευαισθησία αντικατοπτρίζει την ανταπόκριση ενός συστήματος στις κλιματολογικές επιρροές και τον βαθμό στον οποίο οι κλιματικές αλλαγές μπορεί να το επηρεάσουν στην τρέχουσα μορφή του. Έτσι, ένα ευαίσθητο σύστημα ανταποκρίνεται σε μεγάλο βαθμό στο κλίμα και μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά από μικρές κλιματικές αλλαγές.

Η ευαισθησία διαμορφώνεται συνήθως από τα φυσικογεωγραφικα χαρακτηριστικά του συστήματος, συμπεριλαμβανομένων της τοπογραφίας, της ικανότητας διαφορετικών τύπων εδάφους να αντιστέκονται στη διάβρωση, του τύπου κάλυψης γης. Καθώς τα περισσότερα συστήματα έχουν προσαρμοστεί στο τρέχον κλίμα (π.χ. κατασκευή φραγμάτων αρδευτικών συστημάτων), η ευαισθησία περιλαμβάνει ήδη ιστορική και πρόσφατη προσαρμογή.

Η μεθοδολογική προσέγγιση του έργου Climascape σε ότι άφορά την εκτίμηση της ευαισθησίας χώρων μείζονος πολιτιστικού και τουριστικού ενδιαφέροντος βασίστηκε στη χρήση κυρίως φυσικογεωγραφικών δεδομένων που προέρχονται από αξιόπιστες πηγές (Εθνικές ή Ευρωπαϊκές) έτσι ώστε να εξασφαλιστεί:

• η αντικειμενική ποσοτικοποίηση του βαθμού ευαισθησίας κάθε χώρου,
• να προαχθεί η χρήση ήδη παραχθέντων δεδομένων (π.χ. Copernicus Services user uptake),
• να εξασφαλιστεί η σταθερή επικαιροποίηση των δεδομένων και
• να καταστεί δυνατή η επέκταση της μεθοδολογίας σε άλλους αρχ. χώρους της Ελλάδας ή της Ευρώπης

Η μεθοδολογία υπολογισμού της ευαισθησίας στα πλαίσια του έργου περιέλαβε τα παρακάτω βήματα:

1. Επιλογή παραμέτρων που συνδέονται με της ευαισθησία των περιοχών μελέτης στους κινδύνους που εξετάζει το έργο βάση των διαθέσιμων δεδομένων σε εθνικό ή/και πανευρωπαϊκό επίπεδο
2. Στατιστική ανάλυση των επιλεγμένων παραμέτρων σε χωρικό επίπεδο δημοτικών ενοτήτων.
3. Κατηγοριοποίηση του τελικού σετ παραμέτρων σε δέκα κατηγορίες που εκφράζουν το βαθμό ευαισθησίας.
4. Τελική εκτίμηση της ευαισθησίας για κάθε κίνδυνο

Στη συνέχεια ακολουθεί η περιγραφή των τελικών παραμέτρων που επελέγησαν για την εκτίμηση της έκθεσης για κάθε κίνδυνο και συνοπτικά τα αποτελέσματα της μεθοδολογίας.

Πυρκαγιά

Για την εκτίμηση της ευαισθησίας στο κίνδυνο της πυρκαγιάς επιλέχθηκαν τέσσερεις φυσικογεωγραφικοί παράμετροι:

1. Ποσοστό κάλυψη γης από δάση (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τη βάση Corine Land Cover. Μεγάλα ποσοστά δασικών εκτάσεων αντιστοιχούν σε αυξημένη ευαισθησία των περιοχών μελέτης στον κίνδυνο της πυρκαγιάς.
2. Ποσοστό κάλυψη γης από κωνοφόρα δάση (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τη βάση Corine Land Cover. Μεγάλα ποσοστά κωνοφόρων δασών αυξάνουν την ευαισθησία καθώς η πυρκαγιά σε αυτό το είδος δασών διαδίδεται πιο εύκολα σε σχέση με τα πλατύφυλλα δάση.
3. Ποσοστό καύσιμης ύλης (%). Χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα Effis Fuel map από το European Forest Fire Information System (EFFIS). Αυξημένα ποσοστά καύσιμης ύλης υποδηλώνουν αυξημένη ευαισθησία όπως είναι προφανές.
4. Ποσοστό κάλυψης γης από θάμνους (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τη βάση Corine Land Cover. Υψηλά ποσοστά θαμνωδών εκτάσεων αντιστοιχούν σε αυξημένη ευαισθησία.

Για την εκτίμηση του βαθμού ευαισθησίας λήφθηκαν υπόψη οι τιμές των παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας υπολογισμένες σε επίπεδο δημοτικής ενότητας. Το σύνολο των τιμών των δημοτικών ενοτήτων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό ευαισθησίας και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό ευαισθησίας. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των τεσσάρων παραμέτρων προστέθηκαν και το άθροισμα τους κανονικοποιήθηκε στο διάστημα 5 έως 50 ώστε να ομογενοποιηθούν τα αποτελέσματα της έκθεσης για όλους τους κινδύνους.

Πλημμύρα

Για την εκτίμηση της ευαισθησίας στο κίνδυνο της πλημμύρας επιλέχθηκαν τέσσερεις φυσικογεωγραφικοί παράμετροι:

1. Ποσοστό υδατορευμάτων (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τη βάση γεωχωρικών δεδομένων OpenStreetMap. Μεγάλα ποσοστά υδατορευμάτων αντιστοιχούν σε αυξημένο βαθμό ευαισθησίας σε πλημμύρες.
2. Ποσοστό εκτάσεων με μεσαία ή μεγάλη διάβρωση (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τη Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προσβάσιμα στη Διαδικτυακή Πύλη Γεωχωρικών Πληροφοριών του Υπουργείου. Μεγάλα ποσοστά εκτάσεων που διατρέχουν μέτριο και υψηλότερο κίνδυνο αντιστοιχούν σε αυξημένο βαθμό ευαισθησίας σε πλημμύρες.
3. Κλίση εδάφους (%). Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα υψομέτρου από το πρόγραμμα Copernicus μέσω των οποίων υπολογίστηκε η κλίση του εδάφους. Μεγάλες κλίσεις του εδάφους αντιστοιχούν σε αυξημένη ευαισθησία στο κίνδυνο της πλημμύρας.
4. Ποσοστό εκτάσεων με υψηλό κίνδυνο πλημμύρας (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τα σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προσβάσιμα στην ιστοσελίδα του Υπουργείου. Υψηλά ποσοστά εκτάσεων αντιστοιχούν σε με κίνδυνο πλημμύρας αντιστοιχούν όπως είναι λογικό σε αυξημένη ευαισθησία.

Για την εκτίμηση του βαθμού ευαισθησίας λήφθηκαν υπόψη οι τιμές των παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας υπολογισμένες σε επίπεδο δημοτικής ενότητας. Το σύνολο των τιμών των δημοτικών ενοτήτων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό ευαισθησίας και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό ευαισθησίας. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των τεσσάρων παραμέτρων προστέθηκαν και το άθροισμα τους κανονικοποιήθηκε στο διάστημα 5 έως 50 ώστε να ομογενοποιηθούν τα αποτελέσματα της ευαισθησίας για όλους τους κινδύνους.

Ξηρασία

Για την εκτίμηση της ευαισθησίας στο κίνδυνο της ξηρασίας επιλέχθηκαν τρεις φυσικογεωγραφικοί παράμετροι:

1. Ποσοστό εκτάσεων με μεσαία ή μεγάλη διάβρωση (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τη Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προσβάσιμα στη Διαδικτυακή Πύλη Γεωχωρικών Πληροφοριών του Υπουργείου. Μεγάλα ποσοστά εκτάσεων που διατρέχουν μέτριο και υψηλότερο κίνδυνο αντιστοιχούν σε αυξημένο βαθμό ευαισθησίας στη ξηρασία.
2. Ποσοστό αγροτικών χρήσεων γης (%). Τα δεδομένα προέρχονται από τη βάση Corine Land Cover. Υψηλά ποσοστά αγροτικών εκτάσεων αντιστοιχούν σε αυξημένη ευαισθησία έναντι του κινδύνου της ξηρασίας.
3. Κανονικοποιημένος δείκτης βλάστησης NDVI. Τα δεδομένα προέρχονται από δορυφορικά δεδομένα MODIS Vegetation Indices (MOD13Q1) σε χωρική ανάλυση 250 μέτρων. Εκτάσεις με χαμηλές τιμές του δείκτη είναι ευαίσθητες στη ξηρασία λόγω της απουσίας φυσικής βλάστησης.

Για την εκτίμηση του βαθμού ευαισθησίας λήφθηκαν υπόψη οι τιμές των παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας υπολογισμένες σε επίπεδο δημοτικής ενότητας. Το σύνολο των τιμών των δημοτικών ενοτήτων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό ευαισθησίας και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό ευαισθησίας. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των τριών παραμέτρων προστέθηκαν και το άθροισμα τους κανονικοποιήθηκε στο διάστημα 5 έως 50 ώστε να ομογενοποιηθούν τα αποτελέσματα της ευαισθησίας για όλους τους κινδύνους.

Καύσωνας

Για την εκτίμηση της ευαισθησίας στο κίνδυνο του καύσωνα επιλέχθηκαν πέντε φυσικογεωγραφικοί παράμετροι:

1. Επιφανειακή θερμοκρασία εδάφους- Ημέρα (°C). Τα δεδομένα προέρχονται από δορυφορικά δεδομένα MODIS Land Surface Temperature/Emissivity 8-Day (MOD11A2) σε χωρική ανάλυση 1 χλμ. Υψηλές τιμές τις ημερήσιας επιφανειακής θερμοκρασίες αντιστοιχούν εμμέσως σε υψηλότερες θερμοκρασίες αέρα και σε υψηλή ευαισθησία στον κίνδυνο του καύσωνα.
2. Επιφανειακή θερμοκρασία εδάφους- Νύχτα (°C). Τα δεδομένα προέρχονται από δορυφορικά δεδομένα MODIS Land Surface Temperature/Emissivity 8-Day (MOD11A2) σε χωρική ανάλυση 1 χλμ. Υψηλές τιμές της νυχτερινής επιφανειακής θερμοκρασίες αντιστοιχούν σε περιοχές με μειωμένη ικανότητα δροσισμού το βράδυ άρα και σε υψηλή ευαισθησία στον κίνδυνο του καύσωνα.
3. Κανονικοποιημένος δείκτης βλάστησης NDVI. Τα δεδομένα προέρχονται από δορυφορικά δεδομένα MODIS Vegetation Indices (MOD13Q1) σε χωρική ανάλυση 250 μέτρων. Εκτάσεις με χαμηλές τιμές του δείκτη είναι ευαίσθητες στις υψηλές θερμοκρασίες και τον καυσωνα λόγω της απουσίας φυσικής βλάστησης.
4. Ποσοστό μη δασικών περιοχών (%).Τα δεδομένα προέρχονται από τη βάση Corine Land Cover. Αυξημένα ποσοστά μη δασικών εκτάσεων αντιστοιχούν σε υψηλότερη ευαισθησία στο καύσωνα λόγω της έλλειψης φυσικής σκίασης και δροσισμού που προσφέρουν τα δέντρα.
5. Αριθμός επισκεπτών. Τα δεδομένα προέρχονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (Επισκέπτες μουσείων κατά μήνα). Υπολογίστηκε η μέση τιμή των επισκεπτών για τους θερινούς μήνες. Όσο μεγαλύτερος ο αριθμός των επισκεπτών τόσο μεγαλύτερη η ευαισθησία του χώρου στον κίνδυνο του καύσωνα.

Για την εκτίμηση του βαθμού ευαισθησίας λήφθηκαν υπόψη οι τιμές των παραπάνω παραμέτρων στο σύνολο της χώρας υπολογισμένες σε επίπεδο δημοτικής ενότητας (εκτός από την παράμετρο «Αριθμός επισκεπτών» για την οποία ελήφθησαν υπόψη τα διαθέσιμα δεδομένα για 176 μουσεία της χώρας). Το σύνολο των τιμών των δημοτικών ενοτήτων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό ευαισθησίας και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό ευαισθησίας. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των τριών παραμέτρων προστέθηκα, με το άθροισμα τους να κυμαίνεται στο διάστημα 5 έως 50 ώστε να ομογενοποιηθούν τα αποτελέσματα της ευαισθησίας για όλους τους κινδύνους.

Άνοδος της στάθμης της θάλασσας

Για την εκτίμηση της ευαισθησίας στο κίνδυνο της ανόδου της στάθμης της θάλασσας επιλέχθηκαν τρεις φυσικογεωγραφικοί παράμετροι:

1. Ποσοστό περιοχών με υψόμετρο <5 μέτρα (%). Τα δεδομένα προέρχονται από το πρόγραμμα Copernicus. Εκτάσεις με πολύ χαμηλό υψόμετρο είναι ευαίσθητες στον κίνδυνο της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
2. Ρυθμός μεταβολής της ακτογραμμής (m/year). Τα δεδομένα προέρχονται από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα EMODNET (Coastal migration via satellite data).
3. Ποσοστό δομημένων επιφανειών σε περιοχές με υψόμετρο <5μ (%).Τα δεδομένα προέρχονται από το πρόγραμμα Copernicus σε συνδυασμό με δεδομένα που προέρχονται από τη βάση Corine Land Cover. Υψηλά ποσοστά δομημένων εκτάσεων αντιστοιχούν σε υψηλό βαθμό ευαισθησίας στον κίνδυνο της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

Για την εκτίμηση του βαθμού ευαισθησίας λήφθηκαν υπόψη οι τιμές των παραπάνω παραμέτρων στις δημοτικές ενότητες που συνορεύουν με τη θάλασσα. Το σύνολο των τιμών των δημοτικών ενοτήτων ταξινομήθηκε και διαιρέθηκε σε δέκα ίσα μέρη, έτσι ώστε κάθε μέρος να περιέχει τον ίδιο αριθμό τιμών. Έτσι η τιμή κάθε παραμέτρου για κάθε περιοχή και ζώνη ανάλυσης κατηγοριοποιήθηκε με βάση το δεκατημόριο στο οποίο ανήκει με ελάχιστη δυνατή τιμή το 1 που αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό ευαισθησίας και μέγιστη δυνατή τιμή το 10 που αντιστοιχεί στο μέγιστο βαθμό ευαισθησίας. Τέλος οι κατηγοριοποιημένες τιμές των τριών παραμέτρων προστέθηκαν και το άθροισμα τους κανονικοποιήθηκε στο διάστημα 5 έως 50 ώστε να ομογενοποιηθούν τα αποτελέσματα της ευαισθησίας για όλους τους κινδύνους.

Η Τρωτότητα στην κλιματική αλλαγή εκτιμάται ως συνάρτηση της Έκθεσης, της Ευαισθησίας και της Ικανότητας Προσαρμογής μέσω της παρακάτω σχέσης:

Τρωτότητα = [Έκθεση] + [Ευαισθησία] – [Ικανότητα προσαρμογής]

Στην παραπάνω σχέση είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν και βάρη που αλλάζουν το βαθμό σημαντικότητας κάθε συνιστώσας της Τρωτότητας. Στο έργο CLIMASCAPE αποφασίστηκε από την ομάδα έργου να χρησιμοποιηθεί η παρακάτω σχέση για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων:

Τρωτότητα = 0.3*[Έκθεση] + 0.4*[Ευαισθησία] – 0.3*[Ικανότητα προσαρμογής]

Τα βάρη προσδιορίστηκαν έπειτα από τη εφαρμογή της μεθοδολογίας της αναλυτικής ιεράρχησης μέσω της οποίας τα μέλη της ομάδας έργου βαθμολόγησαν τη σημαντικότητα κάθε συνιστώσας για τον υπολογισμό της τρωτότητας.

Παράλληλα το πολυκριτηριακό εργαλείο έχει τη δυνατότητα να υπολογίζει αυτόματα τη Τρωτότητα ανάλογα την επιλογή διαφορετικών βαρών από το χρήστη (με μόνη προϋπόθεση να αθροίζουν στη τιμή 1). Η δυνατότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε το πολυκριτηριακό εργαλείο να είναι εύκολα προσαρμόσιμο σε κάθε κατηγορία χρήστη ή και να αποτελέσει ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο για την βαθύτερη κατανόηση της συνεισφοράς των τριών συνιστωσών στην τρωτότητα κάθε περιοχής μελέτης.